Hercreëren en hervormen met Artist in Focus 2024: Alessandro Fongaro

Voor het vijfde opeenvolgende jaar maakt North Sea Round Town (NSRT) zijn Artist in Focus bekend. Van 27 juni t/m 14 juli 2024 zijn de schijnwerpers gericht op bassist en componist Alessandro Fongaro en krijgt hij een platform om zijn (droom)project en een reeks optredens te presenteren in Rotterdam, de stad die hij thuis noemt. Het Artist in Focus traject is het eindpunt van een jaar van persoonlijke artistieke ontwikkeling, die opnieuw kritisch kijkt naar de muzikale en artistieke waarden die Fongaro naar voren wil brengen bij het componeren en uitvoeren.

Read interview in English

Tekst: Richard Foster 

De moderne wereld samengevat in één beeld: twee mensen in gesprek met tussenkomst van een scherm. Misschien is dit de enige manier: de Italiaanse bassist, componist en ere-Rotterdammer Alessandro Fongaro (1991) is een druk bezette man. Ten tijde van dit interview was de NSRT Artist in Focus op tournee in Londen en bereidde zich tevens voor op een show in het kader van jazzahead! op 10 april in Bremen met zijn persoonlijke project, ‘Pietre’. Tijdens jazzahead! zal hij een voorproefje geven van een nieuw werk dat hij het afgelopen jaar heeft ontwikkeld als Artist in Focus voor North Sea Round Town, getiteld ‘The Hunters in the Snow’, met een speciaal geselecteerd ensemble bestaande uit George Dumitriu (viool), Yanna Pelser (viola), Pablo Rodriguez (viool), Thomas van Geelen (cello), Nicolò Ricci (saxofoon), Marta Warelis (piano), Jim Black (drums) en Alessandro zelf (contrabas & compositie).

Voor de vijfde keer op rij heeft NSRT een Artist in Focus gekozen. NSRT ondersteunt de kunstenaar en helpt met het ontwikkelen van zijn artistieke visie tijdens het hele traject. Samen met het festival kan de musicus zijn verschillende facetten laten zien, geïnspireerd en omlijst door het Rotterdamse cultuurlandschap. Voor Alessandro, als kunstenaar, is NSRT altijd al een heel belangrijk festival geweest – ‘North Sea Round Town vertegenwoordigt een van de meest vooruitstrevende festival formats die ik persoonlijk ken.’ Alessandro heeft zich voorbereid op zijn grootste project tijdens het festival, zijn droomproject. Daarnaast kunnen bezoekers van NSRT nog veel meer optredens van de Artist in Focus aan hun agenda toevoegen.

‘Het droomproject’
Alessandro’s (droom)project is in het beginsel gebaseerd op een beeld, het schilderij The Hunters in the Snow van Pieter Bruegel de Oude. Alessandro ziet het schilderij als zijn ‘muzikale weergave van mijn gevoel van “thuis”’, en van ‘de steeds veranderende perceptie van de plaatsen waar ik ooit woonde en vertrok’. Daarbij horen onder meer Valdagno, het stadje vlakbij de Kleine Dolomieten waar hij opgegroeid is, en zijn huidige thuisbasis, de bruisende stad Rotterdam. De betekenissen van al deze plaatsen hebben ‘stilletjes vorm gekregen’ door de lens van Fongaro’s camera en staan op het punt zich te manifesteren in zijn nieuwste muziek.

Zijn (droom)project is in wezen een verhaal in muziek; gebaseerd op een schilderij, en verkend door fotografie. Verhalen vertellen is voor Alessandro Fongaro een ‘kernpunt, iets dat mij aan het hart ligt in al mijn muziek.’ Fongaro’s belangrijkste zorg was het vinden van musici die dat wat hij door de lens en op dat specifieke doek zag, konden vertalen naar een verhaal dat verband hield met bredere ideeën van ’thuis’ voor een publiek. Geen gemakkelijke taak, maar hij is ervan overtuigd dat hij een geweldig team heeft samengesteld voor zijn (droom)project. Deze groep bestaat uit George Dumitriu en Pablo Rodríguez op viool, Yanna Pelser op viola en Thomas van Geelen op cello, plus Nicolò Ricci op tenorsaxofoon, Marta Warelis op toetsen en Jim Black op drums. Opnieuw Alessandro: ‘Ik heb het idee dat deze musici mij het gevoel gaven dat verhalen vertellen inherent was aan hun werk, gezien de manier waarop ze muziek benaderden en hun aanpak van improviseren en componeren. Ze hebben allemaal een duidelijk gevoel van richting. Neem Jim Black: in mijn oren creëerde hij een taal die ideeën van songwriting aandraagt vanuit het rock-perspectief. Maar al deze musici bezitten dit soort kwaliteiten..’

‘We hebben hier wat discipline nodig…’
Alessandro Fongaro is een boeiende en erudiete man. Zijn werk als docent aan de hogeschool voor de kunsten Codarts blijkt duidelijk uit de heldere, overtuigende manier waarop hij uitlegt waarom zijn passie voor fotografie de sleutel is tot zijn (droom)project. ‘Voordat ik begon met fotograferen, maakte ik op een zeer beperkte manier muziek. En ik denk dat muziek – vooral jazzmuziek – heel snel een bubbel kan worden. Natuurlijk vinden musici inspiratie in een heleboel dingen, maar je moet nogal veel leren en de taal van jazz vereist veel oefening; het is dus heel gemakkelijk om vast te komen zitten in dat wereldje. Jazz kan een ‘zich zelf voedend’ iets zijn. Fotografie was voor mij een manier om kunst in het algemeen in twijfel te trekken, en het werd een nieuwe manier om heel letterlijk dingen op een andere manier te bekijken! [Lacht.] Het gaf mij een ander perspectief op mijn omgeving.’

Misschien werd het maken van muziek te instinctief in zijn praktijk, te gnomisch in zijn interacties, en misschien niet de moeite waard om tegenover jezelf te rechtvaardigen? Alessandro: ‘Nou ja, het studeren en beoefenen van fotografie heeft voor mij een algemene vorm van kritisch denken op gang gebracht, die ik eerder niet had kunnen ontwikkelen. Toen ik het werk van Giacomelli, Scianna, Koudelka, Bresson of Brandt begon te verkennen, zag ik dat deze fotografen echt goed waren in het verwoorden van de redenen achter hun werk, hun waarden en hoe ze deze onder woorden brachten in hun interviews, de boeken die ze schreven, of de teksten die ze in hun fotoboeken schreven.

…Natuurlijk heb ik hier als musicus over nagedacht, maar met spelen en studeren wordt alles een soort bubbel. En deze dingen worden in de muziek soms een beetje achtergelaten. Maar, weet je, fotografie gaf me de kans om vorm en compositie op een andere manier te verkennen, het was dus een nieuwe aanpak om dingen bij elkaar te zetten. Ik had eerder nooit zo gedetailleerd nagedacht over de concepten achter mijn projecten.

Voor Alessandro kwam de taak om Artist in Focus te zijn precies op het juiste moment van zijn carrière. ‘In het afgelopen jaar had ik de kans om meer tijd vrij te maken voor mijn eigen werk en om na te denken over wie ik ben als kunstenaar én over de betekenis van wat ik maak. Ik kwam erachter dat ik tot een bepaald moment dingen gemaakt had zonder al te kritisch te kijken naar de redenen achter mijn keuzes en nooit veel tijd besteed had aan het ontwikkelen van een verhaal voor mijn werk.’ Het Artist in Focus traject, inclusief het droomproject en zijn andere samenwerkingen, gaf Alessandro de kans om zijn werk op een andere manier te benaderen en om deze nieuwe behoeften te onderzoeken, wat hem volgens hem zal helpen om te groeien als kunstenaar.

‘Ik heb alleen een foto…’
De resultaten van Alessandro’s passie zijn te zien op zijn Instagram-account, @awasteofpatience. Maar dit account is niet zomaar al weer een ‘content dump’. Alessandro ziet fotografie als ‘een kans om als kunstenaar volwassen te worden. Ik heb mijn “basisdingen” gedaan; je weet wel, studeren en optreden en al mijn ervaringen tot nu toe, en fotografie is meer waar ik mijn werk op wil baseren, iets dat me doet onderzoeken wat mijn waarden zijn, waar ik eigenlijk naar op zoek ben. Met het (droom)project en alle bronnen die ik gebruikt heb, ben ik me een beetje meer bewust van hoe ik wil dat mijn werk in interactie gaat met het publiek en hoe ik het wil presenteren en uitdrukken. Fotografie heeft me op dit punt geholpen met groeien.’

Natuurlijk kan een foto opnieuw gebruikt worden, zolang als het nodig is. Net als een plaats, en dit concept is het hart van zijn project, ‘Jagers in de Sneeuw’, die terugkeer; naar ideeën van thuis en oude plaatsen. Alessandro: ‘Het hele idee erachter is dat ik door de fotografie de kans kreeg om opnieuw naar de plaatsen te kijken waar ik vandaan kom. Voorheen bleven ze nogal de plaatsen waar ik opgroeide. En wanneer ik terugging, verwachtte ik ook zo’n beetje dat ze hetzelfde zouden blijven en gewoon op me zouden wachten.’ De droom van een jongeman, maar ook, zoals Alessandro lachend tegenwerpt, ‘een nachtmerrie! Ik dacht: “Nu heb ik een camera, laten we teruggaan en wat dingen zoeken.” En het heeft mij echt geholpen, want ik probeerde wat beelden samen te stellen, om te zien of ze me zouden raken, of om dingen te zien die ik eerder niet had gezien. Ik begon de dingen te bekijken met mijn “nieuwe ogen”, gezien alle ontwikkelingen die ik in het buitenland doorgemaakt had, en ik probeerde een verband met mezelf te vinden, nu, op dit moment. En deze plaatsen hebben zich natuurlijk ook ontwikkeld.

…Mijn geboorteplaats, Valdagno, is een heel klein stadje in de provincie Vicenza in het noordoosten van Italië. Er is veel natuur, want het ligt aan de voeten van de Kleine Dolomieten. Bergen zijn echt belangrijk voor mij en een deel van mijn leven, al sinds mijn kindertijd. Dit is een zeer specifieke soort omgeving; veel groen, want de Kleine Dolomieten zijn niet zo hoog als het hoofdgebergte. Met de camera kon ik de tijd nemen om de bergen te waarderen en te begrijpen wat ze op dit specifieke moment betekenden: het breken van de lijn van herinneringen die ik al had.’

De verhuizing naar het ‘platte Holland’ had geen groter contrast kunnen zijn: ‘De foto’s uit Italië hebben veel meer een gevoel van stilte en er is een ander soort diepte. Het is allemaal veel dynamischer in Rotterdam. Ik speel met onscherpte en beweging. Dat geeft weer hoe ik me voel in dit soort plaatsen, een bepaald dynamisch gevoel, veel meer beweging.’ Rotterdam is in feite de speeltuin van Alessandro, want hij zal optreden op verschillende locaties in de stad. Dit alles maakt deel uit van zijn (droom)project om het werk waar hij het afgelopen jaar aan heeft gewerkt te laten zien.

‘Beste beentje voor zetten…’
Het maken van verschillende soorten kunst gebruikt verschillende delen van het lichaam. Een niet glamoureus, maar wel essentieel lichaamsdeel in het verhaal van zijn (droom)project zijn Alessandro’s voeten. Ze hebben de afstanden afgelegd die nodig waren om de ideeën te verzamelen die later naar muziek zouden worden omgezet. ‘Natuurlijk zijn voeten enorm belangrijk. Ik weet niet meer wie dit ooit gezegd heeft, maar je maakt geen foto’s met je ogen of met je handen, maar met je voeten. Want waar je besluit om te gaan staan, geeft de foto de juiste compositie of afstand enz. En de beweging en het ritme die inherent zijn aan wat ik doe om een foto te krijgen, worden naar mijn handen overgezet als ik speel.’ Grappig genoeg spelen niet alleen Fongaro’s voeten een rol in het (droom)project. Alessandro: ‘Er is een stuk, “I camminatori”, wat zich vertaalt als “de voetgangers”. Dit is geïnspireerd door het besef dat de foto’s die ik in het echte leven maakte terugkerende onderwerpen tonen. Een daarvan zijn mensen die lopen, maar van de benen naar beneden. Dit stuk kwam van een poging om het klok-achtige ritme te formuleren dat je krijgt met mensen die op straat lopen.

Verhaaltje vertellen?
Het lijkt erop dat zijn (droom)project, ‘The Hunters in the Snow’, veel moet opnemen: hoe het lichaam wordt gebruikt bij het maken van kunst, concepten van wat ’thuis’ betekent, de vele perspectieven van de fotografie en de interpretaties van de musici van al deze elementen. Ze hebben een soort voertuig nodig. Hier kunnen we gebruik maken van het idee van het verhaal. Zoals eerder gezegd, ziet Alessandro Fongaro het creëren van een verhaal in zijn muziek als zijn leidende ster. Het vertellen van verhalen kan een helend, verbindend iets zijn dat ook, inherent, veel (belichaamde) herinneringen draagt. Fongaro vindt het echter ‘belangrijk om een soort kader te maken voor het publiek om hun eigen verhaal te ontwikkelen. Ik wil niet dat het publiek zijn verhaallijn samenvoegt met het verhaal dat ik voorstel!’

Dan komt er nog een plaats bij; het podium. Een podium is een tijdelijk thuis, toch? Alessandro: ‘Je kan het zo zien, ja! En op het podium blijft het idee van thuis ook verschuiven omdat de beelden verschuiven, van een plek in Rotterdam naar een deel van de Dolomieten. Er zijn enkele elementen in de foto’s die volgens mij een draad door het werk trekken. Niet alleen de contrasten, maar ook dingen die hen bij elkaar brengen. Nadat ik het gespeld heb, betekent het uiteindelijk waarschijnlijk iets anders voor mij.’

De verhaallijn van het (droom)project is immers ‘diep verbonden met sommige plaatsen uit het verleden van Fongaro’. En voor hen die niet dezelfde verbindingen hebben? Alessandro: ‘Het kan interessant zijn, maar dan vertel je een soort “eenzijdig” verhaal. Ik wil dat het publiek zichzelf ziet in dit verhaal, door misschien vragen te stellen over waar ze opgegroeid zijn, of hoe ze zich op een bepaalde plek voelen, of zelfs of ze op zoek zijn naar dat soort gevoel. Ik zoek dat zelf, in de muziek waar ik naar luister of in de films die ik kijk… Dan kan ik mezelf vinden als de hoofdrolspeler in dat kunstwerk, en mezelf in een nieuw licht zien. Ik wil niet dat het publiek dezelfde emoties voelt als ik wanneer ik deze muziek presenteer, maar ik wil er zeker van zijn dat sommige elementen iets op gang kunnen brengen.’

Tijd om terug te keren naar The Hunters in the Snow. Alessandro: ‘Als je teruggaat naar dat schilderij, is er een specifiek element dat me echt raakt; het feit dat Bruegel het plaatje plaatst op een plek die niet zijn omgeving weergeeft. Er is deze spanning die inherent is aan het beeld en gaat over het denken aan een andere plaats; en mijn verhaal is dat ik opgroeide op een plek die erop lijkt, maar ik ben er niet meer. Ik kijk dus naar dat schilderij door mijn ogen en met mijn verhaal. Dat vind ik echt interessant.’

Iedereen heeft het over popmuziek…
Het (droom)project maakt ook gebruik van bepaalde aspecten van de Italiaanse popmuziek, met name een bepaalde groepering van singer-songwriters, zoals Fabrizio de André, Francesco de Gregori en Lucio Dalla. ‘Ten eerste zijn deze mensen geweldige schrijvers. De teksten die ze schrijven zijn ongelooflijk. En ze slagen erin om dat te vertalen naar muziek door de juiste keuzes te maken bij het componeren. Hun vertelling is dus super sterk, en de manier waarop ze gevoelens uiten, woorden gebruiken, is ongelooflijk; ze zijn meesters. De muzikale keuzes die ze maken om hun verhalen een ruggengraat te geven zijn erg bijzonder, er zitten een aantal elementen in de melodieën, het arrangement en de harmonieën die ook echt specifiek zijn. Van de melodische en harmonische sensaties van het materiaal dat ik voor het (droom)project heb ontwikkeld, komt er veel van hen.

Populaire, gefabriceerde muziek voor de massa’s lijkt een blijvertje, waarom is dat zo? Alessandro: ‘Je geeft de luisteraar een soort kader om zichzelf in een specifiek verhaal te zien. De gemaakte keuzes zijn heel duidelijk, of het nu gaat om de woorden of de melodie. Je kunt gebruik maken van specifieke technische trucs die bepaalde gevoelens kunnen wekken; zelfs als je teruggaat naar de muziek van Cole Porter, zijn er specifieke harmonische keuzes die specifieke emoties “creëren”. Die zijn belangrijk om je er bewust van te zijn bij het componeren, en het is interessant dat dit technische of theoretische aspect zo sterk verbonden is met het verhalende aspect. Je creëert momenten van herinnering met melodieën en harmonische progressies en bepaalt specifieke emoties voor de luisteraar. En dat doe ik ook graag.’

Foto door: Eric van Nieuwland

Wat te verwachten?
Een kleine opsomming van de projecten die aan Alessandro als Artist in Focus 2024 zijn gekoppeld; Een vierdaagse residentie op Boerderij Driebergen, waar ook Carmen van Mulier (NL) en Jelle Roozenburg (NL) aan meedoen. Gedurende drie dagen zullen de kunstenaars schrijven, muziek maken en creëren. Op de vierde dag geven ze een openbare voorstelling. Een concert in de Laurenskerk waar Hayo Boerema (NL) gaat samenwerken met Alessandro voor een uniek optreden dat de ontmoeting tussen contrabas en pijporgel zal verkennen. Een samenwerking tussen Space is the Place, WORM en NSRT voor een uitvoering van Alessandro’s eigen project ‘Pietre’, waar hij voor deze gelegenheid zal gaan werken met Bo van der Werf (NL), Sun-Mi Hong (SK) en Nicolò Ricci (IT). En een jazzfietstocht, waar een van de locaties een boksschool is. Alessandro’s interesse in boksen bracht hem tot het idee om jazz naar de sportschool, een dynamische en energieke omgeving, te brengen. Waarvan hij verwacht dat dit het optreden een nieuw gevoel zal geven, voor de musici én voor de luisteraar. En een samenwerking tussen Batavierhuis en NSRT; ”Laboratorio del suono” is een ééndaags laboratorium waarin Lucija Gregov, Alessandro Fongaro en Mark Schilders voor het eerst samenkomen om nieuwe sonische texturen te onderzoeken.

Alessandro is net zo enthousiast als wij over zijn debuut als Artist in Focus 2024, zegt hij. ‘Ik heb het gevoel dat mijn ontwikkeling dankzij NSRT enorm versneld is terwijl ik nieuwe mogelijkheden onderzocht en verkende om het programma samen te stellen dat we zullen presenteren.’

Wil je Alessandro graag zien spelen voordat NSRT dit jaar begint? Tijdens jazzahead! en als onderdeel van het partnerland-focus op Nederland dit jaar zal Fongaro optreden met zijn nieuwste project Pietre (NL) ⁠op 11 april | 22:45 – 23:15 uur| Hal 7,2 en op zondag 14 april | 12:45 – 13:30 uur| Velo Lab, Bremen, tijdens de jazzfietstocht. Deelnemers kunnen een voorproefje krijgen van Fongaro’s ‘droomproject’ ‘The Hunters in the Snow‘, samen met violist George Dumitriu. Meer informatie over Alessandro’s projecten, samenwerkingen en ticketverkoop volgt binnenkort. Houd onze website en socials in de gaten voor meer informatie.

Over North Sea Round Town
Het Fringe Festival North Sea Round Town (NSRT) is een stadsbreed festival dat zich blijft ontwikkelen als een avontuurlijke speeltuin voor opkomende jazzsterren en meer. Gedurende tweeënhalve week verbindt het festival artiesten, makers, publiek en de stad Rotterdam met meer dan 325 concerten op 125 locaties, variërend van (jazz)podia en openbare pleinen tot kerken, (voormalige) zwembaden, kunstgalerijen, verzorgingshuizen en nog veel meer. De stad vormt een uitdagend decor en de verbindende factor voor opkomende sterren en hedendaagse acts op lokaal en (inter)nationaal niveau. Het sleutelwoord hier is samenwerking, omdat NSRT een festival is waar alles draait om het bundelen van krachten met nieuwe jonge stemmen en collectieve creatie. Ontdek de beste jazz, soul, R&B, funk, improvisatie, elektronica, hip-hop en pop in Rotterdam.

Blijf op de hoogte!

Volg NSRT op Instagram, Facebook, Twitter, YouTube, Spotify of abonneer je op onze nieuwsbrief.

Volg Alessandro op Instagram en Facebook.

Lees hier meer over Alessandro Fongaro’s (droom)project ‘The Hunter in The Snow’.